Республикамизда қишлоқ хўжалигининг асосий соҳаси ҳисобланган чорвачиликка алоқаси бўлган барча мутахассислар, ишчи-ҳодимлар ва оддий чорвадорларнинг
асосий вазифаси мамлакат озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашда муҳим ўрин тутган чорва молларининг маҳсулдорлик бўйича генетик кўрсаткичларини тўлиқ юзага чиқариш ҳисобланади. Бутун дунё мамлакатларида ҳозирги кунда қора-ола зотига мансуб сигирларни голштин зотининг наслли буқалари билан чатиштириш
ишлари самарали олиб борилмоқда.
Материаллар ва методлар: Чорва молларида кўрсаткичларининг у, ёки бу маҳсулдорликни ўрганишда, тирик вазни эътиборга олинади. Сабаби, ҳайвонларнинг
кўпгина селекцион белгилари айнан тирик вазн кўрсаткичлари билан боғлиқликликда ўзгаради. Биз тажрибаларни “Сиёб Шавкат Орзу”қорамолчиликга ихтисослашган фермасида ўтказдик.
Соғин сигирларнинг сут маҳсулдорлиги, сифат кўрсаткичлари, тирик вазнга боғлиқдир. Шу сабабли сут маҳсулдорлигини баҳолашда сутдорлик коэффициенти муҳим ҳисобланади. Голштинлаштирилган қора-ола зотли соғин сигирларнинг сутдорлик коэффициенти феъл-атвор кўрсаткичлари билан боғлиқлиги ўрганилди.
Тажриба учун генетик келиб чиқиши, маҳсулдорлиги, ёши бўйича бир хил бўлган, сигирларданI–гуруҳ ўрта фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирлар, II-
гуруҳ юқори фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирлар ва III-гуруҳга ўта фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирларини киритдик. Асосан соғин си-
гирларнинг тирик вазни туққандан кейин лактациянинг 3-ойлигида аниқлаш яхши натижа беради.
Олинган натижалар ва уларнинг таҳлили: Гуруҳлар аро тадқиқотларимизда соғин сигирларнинг тирик вазни туққандан кейин лактациясининг 3 ойлигида сутдорлик
коэффициентини аниқладик, шу даврдаги тирик вазн кўрсаткичидан фойдаландик, жадвал асосида тажрибадаги сигирларнинг сутдорлик коэффициенти тўғрисидаги
маълумотлар берилган.
Ушбу жадвал маълумотларининг таҳлили шундан иборатки, сутдорлик коэффициентига оид бўлган барча кўрсаткичлар бўйича гуруҳлар бўйича фарқ аниқланган.
Хусусан, I–гуруҳ ўрта фаол голштинлаштирилган қораола зотли сигирлар, II-Юқори фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирлар ва III-гуруҳга ўта фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирларнинг тирик вазни ҳам бир-биридан фарқланган. Бунда ΙΙΙ-гуруҳдаги ўта фаол сигирлар ўз тенгдошлари Ι ва ΙΙ-уруҳлардаги сигирлардан қуйидагича: 2,7 кг ва 8,9 кг,ΙΙ ва ΙΙΙ-гуруҳдаги
сигирларни фарқи 6,2 кг га тенг бўлган.
Жадвал маълумотлари шуни кўрсатадики, I гуруҳ ўрта фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирларнинг сутдорлик коэффициенти 710,0 кг ни ташкил қилган.
Бу кўрсаткич бўйича улар ўз тенгдошлари, II- юқори фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирлар ва III-гуруҳга ўта фаол гуруҳлардаги голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирлардан тегишлича: 59,3 кг ёки 8,4 фоиз ва 112,5 кг ёки 15,8 фоиз кўрсаткич билан фарқланишган. Тажрибадаги ΙΙ ва ΙΙΙ гуруҳлардаги сигирларнинг сутдорлик коэффициенти бўйича фарқи 53,2 кг ёки 6,9 фоизга, яъни III-гуруҳга ўта фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирлар юқори сутдорлик коэффициентга эга бўлган.
Соғин сигирларни сут маҳсулдорлиги бўйича баҳолаганда, эътиборга олинадиган асосий кўрсаткичлардан бири, ҳар 100 килограмм тирик вазнга тўғри келадиган 4% ли сут, сут ёғи ва сут оқсили каби кўрсаткичлар ҳисобланади. Биз ўз тажрибамизда 100 кг тирик вазнга тўғри келадиган маҳсулдорлик кўрсаткичларини аниқлаб, жадвалда келтириб ўтдик.
Кўриниб турибдики, 4% ли сут маҳсулоти бўйича ҳам фарқ аниқланган бўлиб, бунда III-гуруҳга ўта фаол голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирлар I-II-гуруҳга
қараганда юқори маҳсулдорликга эга бўлган.
Хулоса: Шундай қилиб, голштинлаштирилган қора-ола зотли сигирлар эталогик феъл-атвор жиҳатидан I–гуруҳ ўрта фаол, II-Юқори фаолга нисбатан, III-гуруҳга ўта
фаол сигирларни ҳар 100 кг тирик вазни ҳисобига ишлаб чиқарилган сут маҳсулдорлик кўрсаткичлари ҳам ошиб борган, бу ўз навбатида бундай ўта фаол сигирлардан
самарали фойдаланиш ва юқори маҳсулдор подалар яратишда муҳим омиллардан эканлигини кўрсатади.
Рахмон РАХМАТОВ, магистр, Зухра МИРСАИДОВА, докторант, Журабек ХУЖАМОВ, қ.х.ф.ф.д.(PhD), Самарқанд ветеринария медицинаси институти.
Манба: «Ўзбекистон қишлоқ ва сув хўжалиги» журнал №12. 2021
