Картошкада учрайдиган симқуртлар ҳақида

Симқуртлар –  бу: ялтироқ (Selatosomus aeneus L.), йўл-йўл (Agriotes lineatus L.), экин даласи (A, sputator L), дашт (A. qurqistanus Falb), тунги (A. obscurus L.) ва бошқа оилага мансуб бўлган чирилдоқ (Elateridae) қўнғизлар личинкасидир. Улар барча майдонларга тарқалган бўлиб, кўп йиллик ўтлар босган ерларда кўпроқ зарар келтиради.

Қўнғизлари қизил қўнғир вақора рангли бўлиб, чўзиқ-овалсимон шаклли, узунлиги 2-3 мм дан 18-20 мм гача етади. Тухумлари шакли овалсимон оқ узунлиги 0,5-1,5 мм. Симқурт деб аталадиганлар личинкаси шакли узун-цилиндрсимон устиқаттиқ хитин моддаси билан қопланган, аниқ сегментларга бўлинган, сариқ- жигаррангли уч жуфт оёқли. Ривожланиш даврининг охирида тана узунлиги 10-28 мм га етади.

Бир авлоди иқлим шароит ва турларига кўра 4-5 йил давом этади. Қўнғизлари март – апрелда тупроқдан чиқиб, парвозқиладилар. Бошоқли ва дуккаклилар барги ва гули билан озиқланиб, жуфтлашган урғочилари тупроқнинг юзақатламига тухумқўядилар. 2-3 ҳафтадан сўнг улардан личинкалари чиқади, улар тупроқда 3-4 йил яшайдилар, ғумбаклари тупроқда 1-3 ҳафта мобайнида ривожланадилар.

Личинкалари тугунакларни тешади, оқтомир ва пояларни кемиради. Натижада ҳосил пасаяди, тугунаклари эса ёмон сақланади. Тупроқ намлиги етарли бўлмаса улар жуда хавфлидир. Симқуртларгақарши олдини олиш вақирувчи чора-тадбирлар мажмуасиқўлланилади. Бу, бегона ўтларни йўқотиш, картошкани кам зарарланадиган ўтмишдошлардан сўнг экиш, донадорлаштирилган тупроқ инсектицидларини солиш, сувсиз аммиак ва аммиакли сувни солишдан иборат. Симқурт билан курашишда 5-10 см тупроққатлами остига хўрак ўрнида тугунак бўлакчалариниқўйиш ҳам мумкин. 4-5 кундан сўнг личинкалар кириб олган тугунаклар йўқотилади.

Картошка экилган майдон атрофига дуккакли экинларни экиб, уларни хўрак сифатида фойдаланиш мумкин. Ўзбекистонда кимёвий препаратлардан симқурт тарқалишини олдини олиш учун 1 т уруғликка 240 г Гаучо М препаратини сарфланади. Препарат 2-3 л сувда эритилиб юпқа ёғилган тугунаклар устига сепилади.

Чет элларда картошка экиш пайтида 1 м2 да 5 дона симқурт борлиги аниқланса 10% ли базудин, 10% ли диазаноп  5% ли дуребан препаратларини бирортаси гектарига  15-20 кг сепилади.